گفتاری از احمد شاملو

منجی جهان

احمد شاملو

كسی منجی جهان است كه ضرورت هنر را درك می‌كند! مثلاً تو بالقوه می‌توانی منجی جهان باشی چرا كه با یقین كامل می‌توان گفت كه از تو سیاست‌بازی برنمی‌آید چون نمی‌توانی جلاد باشی.

سیاست‌بازی و قدرت طلبی كه لازم و ملزوم هم است كار كسی است كه لزوماً برای حیات ذی‌روحی اهمیتی قائل نیست و از دروغ بافتن و حیله‌ در كاركردن و كشتار و ویرانی هراسی ندارد. در امر سیاست هر رذالتی امتیازی است. تا آن‌جا كه شاه عباس صفوی می‌تواند به بركت كارنامه‌ی خونینش لقب كبیر دریافت كند. اهل سیاست به قداست زندگی نمی‌اندیشد بل‌كه زندگان را تنها به مثابه‌ی وسائلی ارزیابی می‌كند كه عندالاقتضا باید بی‌درنگ فدای پیروزی او شوند. كسانی این عقیده را نمی‌پذیرند و شناخت و لاجرم حرمت نهادن به هنر را مقوله‌ی جداگانه‌ئی به حساب می‌آورند و ارتش رایش آلمان را مثل می‌زنند كه غالب افسرانش در نواختن دست كم یك ساز مهارت داشتند. پاسخ چنان كسانی این است كه بله، و اگر فراموش كرده‌اید خودم به خاطرتان می‌آورم كه آن‌ها از فرط "علاقه به این هنر والای انسانی" حتا در كشتارگاه‌ها دسته‌هائی را كه به سوی سالن‌های گاز هدایت می‌شدند با اركسترهائی بدرقه می‌كردند كه نوازندگان‌شان از میان خود زندانیان انتخاب شده بود و تقریباً همگی نوازنده‌ی حرفه‌ئی اركسترهای فیلارمونیك یا سمفونیك كشورهای فتح‌شده‌ بودند كه فقط به گناه "آلمانی نبودن" می‌بایست با روزی چند ده گرم نان در كارخانه‌های تهیه‌ی ابزار جنگی جان بكنند و به مجرد بروز آثار فرسودگی در آن‌ها به اتاق‌های گاز فرستاده شوند. حق همین است كه آن ستایندگان موزار و بتهوون با همه‌ی وجودشان به موسیقی، و از طریق موسیقی به همه‌ی هنرها، مهر می‌ورزیدند و  نیاز روانی داشتند و  به آن حرمت می‌گذاشتند و تبحرشان در نواختن دست كم یك ساز به هیچ وجه ربطی به سنت‌های تربیت اشرافی‌شان نداشت! با وجود این باید قبول كرد درجهانی كه برای هیچ چیز انسانی حرمتی قائل نیست و اداره و هدایتش به دست دیوانگان و اوباش افتاده است، به هرحال از شعر و به طور كلی هنر، انتظار نجات بخش بودن نمی‌توان داشت، هر چند كه آرمان هنر چیزی به جز این نیست!

البته اگر روزی حكومت خرد برقرار شود سیاست نیز معنای درست خود را باز می‌یابد. یعنی آن‌گاه این كلام آلوده به تمهیدهای شرافتمندانه‌ئی اطلاق خواهد شد كه برای وصول به نظم و معدلتی شایسته و درخور انسان به كار بسته می‌شود.

برگرفته از: خانه‌ی شاعران جهان