هنوز در جامعه‌ی ما دانش توسعه و مدیریت پروژه‌های آی‌تی وجود ندارد
سیاستگذاری‌های غلط در امر فیلترینگ مانع از جریان صحیح اطلاعات می‌شود
خانم سلطانی! شاخص‌های توسعه‌ی آی.تی در ایران کدامند و امروز ایران در زمینه‌ی آی.تی از چه جایگاهی در جهان برخوردار است؟
از شاخص های توسعه‌ی IT در ایران می‌توان به مواردی اشاره کرد. هم‌چون تعداد سایت‌های اینترنتی راه‌اندازی شده در کشور ،میزان اقبال عمومی به استفاده از رایانه در کارهای شخصی و افزایش تعدادPC در میان مردم و در تمام سطوح سنی و موقعیت‌های مختلف جغرافیایی، تعداد خطوط تلفن که می‌توان ظرفیت توسعه‌ی خطوط اینترنت را بر اساس تعداد شبکه‌های تلفن ایجاد شده برآورد نمود، تعداد کاربران اینترنت، نرخ مکالمات تلفنی که عامل مهمی برای دسترسی کاربران است، را نام برد. بدیهی است در صورت بالا بودن نرخ مکالمات تلفنی استفاده از اینترنت برای عموم مردم مقرون به‌صرفه نخواهد بود. سرانه‌ی درآمد مردم که یک عامل تعیین‌کننده در استفاده از اینترنت محسوب می‌شود. قدرت خرید سخت افزار و استطاعت مالی فرد برای پرداخت هزینه‌ی ارتباط مشخص‌کننده‌ی امکان برقراری ارتباط اینترنتی می‌باشد. تعداد شرکت‌های سرویس‌دهنده‌ی وِب (ISP) و استفاده از اینترنت یا کاربری نیز از جمله‌ی این شاخص‌ها هستند که در خصوص شاخص کاربری حجم داده‌های مخابره شده از نظر تجاری اهمیت دارد. به عبارت دیگر حجم داده‌های ارسال و دریافت‌شده در این شاخص مد نظر قرار می‌گیرد.
شناخت جایگاه جهانی ایران در عصر ارتباطات و میزان رشد ابزارهای فناوری ارتباطات و اطلاعات در مقایسه با سایر کشورها می‌تواند راهکارهای مناسبی را در جهت توسعه‌ی شاخص‌های این فناوری در اختیار برنامه‌ریزان کشور ما بگذارد و هشدارهای لازم را در مورد افتادن در ورطه‌ی شکاف دیجیتالی که امروزه گریبان‌گیر اکثر کشورهای در حال توسعه شده است به ما بدهد. در ایران روند ایجاد و رشد صنعت فناوری اطلاعات به خوبی آغاز گردید و در ابتدا رشد خوبی داشت اما متأسفانه این رشد تداوم نیافت. در سال‌های گذشته طرح‌های خوبی در ارتباط با آی.تی شکل گرفتند اما به دلایلی این طرح‌ها با موفقیت دنبال نشدند. بر اساس گزارش مرکز پزوهش‌های مجلس شورای اسلامی، ایران در بین کشورهای هدف در چشم‌انداز از لحاظ ضریب نفوذ اینترنت در جایگاه نامناسب و در رتبه‌ی دهم قرار گرفته است.
بر اساس این گزارش، از لحاظ تعداد کاربر اینترنت در منطقه، ایران پس از کشورهای ترکیه و پاکستان در رده‌ی سوم قرار دارد اما از لحاظ ضریب نفوذ اینترنت کشورها در رده‌ی دهم و البته در جایگاهی بالاتر از عربستان، پاکستان، مصر و سوریه قرار گرفته است. به هر حال وضعیت فناوری اطلاعات در ایران با توجه به ظرفیت‌های بسیار بالای کشور در جهت توسعه‌ی این صنعت، چندان رضایت‌بخش نیست و در بین کشورهای جهان جزء کشورهای آغازگر محسوب می‌شود که در ابتدای راه حرکت به سمت توسعه‌ی فناوری اطلاعات هستند.
آی.تی چیست و چه لزومی در تجهیز به این تکنولوژیِ روز، در ایران حس می‌شود؟
فناوری اطلاعات شاخه‌ای از فناوری است که با استفاده از سخت افزار، نرم‌افزار و شبکه‌افزار، مطالعه و کاربرد داده یا اطلاعات و پردازش آن را در زمینه‌های ذخیره‌سازی، دست‌کاری، انتقال، مدیریت، کنترل و داده‌آمایی خودکار امکان‌پذیر می‌سازد. فناوری اطلاعات و ارتباطات ابزار قدرتمندی است، ابزاری که می‌تواند به ساخت شبکه‌های اجتماعی و مشارکت در تغییرات اجتماعی پیشرفته کمک کند که دستیابی روزافزون به اطلاعات همگام با پیشرفت همه‌جانبه‌ی بشر و پیشرفت اقتصادی- اجتماعی میسر می‌گردد. نقش و کارکردهای فناوری ارتباطات و اطلاعات به عنوان محور بسیاری از تحولات جهانی امری انکارناپذیر است. آی.تی به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارها و بسترهای توسعه‌ی همه‌جانبه، زمینه‌های لازم را برای اداره و مدیریت اطلاعات از طریق تولید، پردازش، توزیع و مبادله‌ی اطلاعات فراهم می‌آورد. دستیابی به یک چهارچوب هماهنگ و جامع از اطلاعات دقیق و به‌هنگام نیازمند آن است که ابزارهای لازم برای طی جریان تولید تا مبادله‌ی اطلاعات در اختیار کاربران آن قرار گیرد از این‌رو باید با شناخت کاملی از اجزا و ساختارهای تشکیل‌دهنده‌ی IT نسبت به ایجاد یا تقویت پایه‌های لازم در جهت گسترش این فناوری در کشور اقدام شود.
چه موانعی در ایران بر سر راه گسترش آی.تی قرار دارد و چه الزامات و پیش‌نیازهایی برای تحقق آن ضروری است؟
از مهم‌ترین و اساسی‌ترین موانع در کشور در راه توسعه‌ی آی. تی می‌توان مواردی را برشمرد. از جمله: دانش ناکافی برخی مدیران کشور که برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری در زمینه‌ی توسعه‌ی آی.تی را برعهده دارند، عدم توجه جدی به آموزش علمی و عملی مدیران که باعث شده ایشان نتوانند زمینه‌ی کاربری مناسب بودجه‌ها را فراهم کنند، همچنین باید پذیرفت که نظام اداری کشور ما دچار بروکراسی است و از این رو در ارگان‌های دولتی توجه جدی برای توسعه‌ی علمی IT در بین کارمندان دولتی وجود ندارد و این موضوع نارسایی عمده در انتقال خدمات‌رسانی به مردم مبتنی بر فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی است، آموزش‌های علمی و کلاسیک در زمنیه‌ی IT در کشور وجود ندارد و بیش‌تر دانش عمومی IT از طریق آموزش‌های غیراصولی و یا به صورت تجربی حاصل می‌شود، به علت عدم توسعه‌ی فرهنگی و علمی در نظام‌بخشی به مدیریت فناوری اطلاعات بسیاری از سرمایه‌های ملی به هدر می‌رود تا جایی که بسیاری از مدیران ارشد و مدیران میانی نمی‌دانند چه ابزاری و برای چه منظوری مناسب است، پیاده‌سازی بسیاری از طرح‌های IT در سازمان‌ها بدون مطالعات کارشناسی دقیق و یا انجام نیازسنجی‌های اصولی برای سازمان‌ها صورت می‌گیرد، هنوز در جامعه‌ی ما دانش و به جرأت می‌توان گفت، ابزار مناسب برای توسعه و مدیریت برنامه‌ها و پروژه‌های IT وجود ندارد و این قضیه ناشی از عدم حضور متخصصین و کارشناسان مدیریت تکنولوژی اطلاعات است.
بعد از توسعه‌ی فرهنگی که نقش مهمی در توسعه‌ی دولتی و عمومی IT دارد توسعه‌ی قانونی نیز برای استحکام و ضمانت اجرایی این بخش لازم الاجراست ولی با این وجود هنوز هیچ یک از دستگاه‌های مسئول نسبت به طراحی و تدوین قوانین جامع IT کشور اهتمام نورزیده‌اند و در نتیجه‌ی این امر، آشفتگی و بی‌برنامه‌گی، بر کلیه‌ی طرح‌های توسعه‌ی IT در ایران سایه خواهد افکند. کشور ما هنوز قوانین جهانی در زمینه‌ی ICT را نپذیرفته. شاهد این مدعا قاچاق بی‌حد و حصر نرم‌افزار و سخت‌افزار به داخل کشور است. ضوابط مشخصی برای گزینش و استفاده از زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری در سازمان‌های دولتی وجود ندارد. استفاده از ظرفیت بخش خصوصی موضوعی است که کم‌تر به آن توجه می‌شود. آن‌چه مسلم است IT در سطح جهان روز به روز در حال پیشرفت و توسعه است اما با شرایط موجود و با سرمایه‌گذاری‌های فراوان این نگرانی و جود دارد تا زمانی که پروژه‌های IT در قالب دولتی اجرا می‌شوند نه از نظر فنی و نه از نظر زمانی قابل قیاس با تکنولوژی روز نمی‌باشند.
توسعه IT وقتی اثرات خود را بر جای خواهد گذاشت که ما در سه بعد فرهنگی، علمی و اقتصادی قادر به مدیریت برنامه‌های خود باشیم. که در غیر این صورت مثل تمام علوم، ما در زمینه‌ی IT هم تبدیل به یک مصرف‌کننده‌ی صرف خواهیم بود و چیزی برای عرضه در بازار جهانیIT نخواهیم داشت. اصلاح و بازنگری در ساختار مدیریتی کشور، گرایش همه‌جانبه به بهره‌مندی از توانمندی و دانش مدیران بخش خصوصی و بها دادن به متخصصان داخلی، توسعه‌ی زیرساخت‌های عمومیIT در جهت ایجاد توجیه منطقی برای راه‌اندازی طرح‌هایIT، گسترش ارتباطات و پوشش مخابراتی در بعد جغرافیایی و تجهیز مراكز مخابراتی به سیستم‌های پیشرفته‌ی مخابراتی، توجه جدی و غیرسلیقه‌ای در استفاده از مدیریت تکنولوژی اطلاعات در سازمان‌های مختلف، آموزش‌های مدرسه‌ای از پایه‌های ابتدایی با هدف‌های آینده‌نگرانه و برنامه‌ریزی‌شده و ... از جمله مسائلی است که می‌تواند به موفقیت کشور ما در زمینه‌ی توسعه‌ی IT بینجامد.
شما یک وبلاگ‌نویس هم هستید و در این زمینه نیز تجربه و مطالعه داشته‌اید. به نظر شما وبلاگنویسی در این سال‌ها چه اثراتی داشته و رابطه‌ی آن با نحوه‌ی تعاملات اجتماعی و انسانی، چگونه بوده است؟
یکی از پدیده‌های نوپا در عرصه‌ی اینترنت که انقلابی در این حوزه ایجاد کرده، وبلاگ است. وبلاگ و وبلاگنویسی روند استفاده از اینترنت را که در ابتدا به وسیله‌ای برای تفریح و سرگرمی در بین افراد، به‌خصوص جوانان تبدیل شده بود، تغییر داده و سبب شده تا مردم در اتباط با مسائل مختلف بیندیشند و بنویسند و آن را در اختیار دیگران قرار دهند. طی سال‌های گذشته با رشد چشم‌گیر وبلاگنویسی، وبلاگ‌ها به عوامل بانفوذ و مؤثری در عرصه‌های مختلف اجتماعی تبدیل شده‌اند. وبلاگ فضایی بسیار مناسب برای اندیشیدن و تعامل فکری در اختیار کاربران قرار داده است. رابطه‌ی وبلاگ‌ها و جامعه رابطه‌ای دوسویه است، به این ترتیب که وبلاگ‌ها از جامعه تأثیر می‌پذیرند و بر جامعه تأثیر می‌گذارند. آن‌چه وبلاگ‌نویسان می‌نگارند ناشی از شرایط جامعه‌ی آنان می‌باشد و فرقی نمی‌کند که محتوای وبلاگ چیست؛ ممکن است خاطرات روزانه‌ی یک فرد باشد یا تحقیقات و پژوهش‌های یک محقق و یا نوشته‌ها و خبرهای یک روزنامه‌نگار و یا هر چیز دیگری. به هر حال همه‌ی این موارد ناشی از طرز فکر افراد این جامعه است که در آن زندگی می‌کنند و واقعیت‌های آن را از نزدیک لمس می‌کنند.
وبلاگ‌ها تأثیری بسیار مهم بر شخصیت اجتماعی و فرهنگی افراد جامعه دارند و موجب شده‌اند تا افرادی که از ابراز وجوه مختلف شخصیتی خود بیم دارند به راحتی در فضایی راحت به ابراز هویت خود بپردازند و از این طریق به نیازهای اجتماعی درونی خود پاسخ گویند. قابلیت بحث و تبادل نظر در وبلاگ‌ها سبب شده تا تعاملات افراد با یکدیگر در این فضای مجاری بیش‌تر شود و افراد به اظهار نظر در ارتباط با نظرات یکدیگر برآیند و از این طریق روابط انسانی خود را گسترش دهند و در زمینه‌های مختلف به کمک یکدیگر برآیند و با یکدیگر همدلی کنند.
عوامل مؤثر در رشد وبلاگنویسی کدامند و امروزه چه نیازها و کمبودهایی در این زمینه به نظر می‌رسد؟
با اینکه بیش از چند سال از پیدایش وبلاگ نمی‌گذرد اما بسیار مورد توجه اقشار مختلف جامعه و به‌خصوص جوانان قرار گرفته است. از دلایل این امر می‌توان به تخصصی نبودن ایجاد و مدیریت وبلاگ و رایگان بودن آن، که از مهم‌ترین تفاوت‌های وبلاگ با وب‌سایت نیز هست، و ماهیت پویاتر آن نسبت به وب‌سایت اشاره کرد. همین خصوصیت‌های وبلاگ باعث شده است که بسیاری از افراد به وبلاگنویسی روی آورند. تمایل به اشتراک گذاشتن اطلاعات با دیگران و استفاده از نظرات و راهنمایی‌های آنان، و بیان ایده‌ها و عقایدی که جایی برای ابراز آن‌ها وجود ندارد، از عمده دلایل رشد سریع و پُرشتاب وبلاگنویسی است. این پدیده نه تنها در همه‌جای دنیا بلکه در ایران نیز با استقبال گسترده‌ای مواجه شده است که گسترش محتوای فارسی در وب نشان از این امر دارد.
اما در راه گسترش وبلاگنویسی موانعی نیز وجود دارد که از عمده‌ترین آن‌ها سرعت پایین اینترنت در ایران، نبود آموزش‌های لازم درارتباط با ایجاد وبلاگ‌ها به عنوان مکانی برای ابراز عقاید و تبادل نظرهای سازنده نه جایی برای پیشبرد مقاصد سودجویانه و گاهی غیراخلاقی است. در نهایت موضوعی که بایستی به آن اشاره شود، مسئله‌ی هدایت وبلاگ‌ها در جهت گسترش ارزش‌های فرهنگی و توسعه‌ی علم و دانش در جامعه است و این امر امکان‌پذیر نیست مگر از طریق کانال آموزش و فرهنگ‌سازی. ایجاد کارگاه‌های آموزشی در این رابطه کمک شایانی به استفاده‌ی صحیح از این رسانه‌ی شخصی می‌کند و همان‌طور که می‌توان در این کارگاه‌ها نحوه‌ی ایجاد و مدیریت وبلاگ را آموزش داد، بایستی فرهنگ ایجاد و استفاده از آن را نیز به افراد آموخت.
وبلاگ‌نویسان فارسی زبان در سراسر دنیا چه مرتبه و موقعیتی را در این حوزه دارا هستند؟
رشد وبلاگنویسی در ایران نیز بسیار خوب است به طوری که زبان فارسی در حال حاضر دهمین زبان رایج وبلاگنویسی در دنیا محسوب می‌شود. زبان فارسی از دوجنبه برای ما ایرانیان و فارسی‌زبانان اهمیت دارد. جنبه‌ی اول این است که زبان فارسی با تاریخ و فرهنگ و تمدن ما پیوندی دیرینه و ناگسستنی دارد، به طوری‌که امروزه زبان فارسی یکی از مهم‌ترین ارکان هویت ملی ما ایرانیان به حساب می‌آید. به همین دلیل، پاسداشت و تقویت زبان فارسی، ارج نهادن به این میراث ارزشمند فرهنگی و استحکام بخشیدن به بنیان هویت ملی ما تلقی می‌شود. اما جنبه‌ی دوم هم این است که زبان فارسی زبان رسمی کشور ما و زبان آموزش و ارتباطات فکری و علمی ماست و بخش مهمی از تفکر ما در چارچوب قواعد این زبان شکل می‌گیرد. به همین علت کیفیت ارتباطات فکری و رشد علمی و فنی ما کاملاً وابسته به کیفیت زبان ما یعنی زبان فارسی است. پس به‌جاست که وبلاگ‌نویسان سرزمین‌مان با تلاش هر چه بیش‌تر در جهت حفظ این میراث گران‌بها برآیند و آن را با تمام ارزش‌هایش به تمامی دنیا عرضه کنند.
و به عنوان پرسش آخر: فیلترینگ در ایران، چه زیان‌هایی را در راه گسترش آی‌تی و وبلاگنویسی به همراه داشته است؟
امروزه قابلیت‌های اینترنت بر کسی پوشیده نیست و همه‌ی افراد با هر نیت و از هر گروهی می‌توانند به مطالب آن دسترسی داشته باشند. اما همان‌طور که اینترنت پر از مطالب مفید، علمی و آگاه‌کننده است، مطالب ناسالم و غیراخلاقی و گمراه‌کننده نیز در آن منتشر می‌شود. حال هر جامعه و کشوری با توجه به سیاستگذاری‌های خود از جنبه‌های مختلفی چون اجتماعی، سیاسی ، اخلاقی، امنیتی و... اقدام به فیلتر کردن برخی سایت‌ها می‌کند. اما فیلترینگ همان‌طور که سایت‌های ناسالم و غیرمفید را از دسترس کاربران دور نگه می‌دارد گاهی نیز موجب مسدود شدن سایت‌های سالم و مفید شده و مانع دسترسی کاربران به این اطلاعات می‌شود. اگر فیلترینگ به صورت صحیحی اجرا نشود مانع از جریان صحیح اطلاعات در جامعه خواهد شد و بالطبع جامعه زیان‌هایی را به سبب در دسترس نبودن اطلاعات صحیح متحمل خواهد شد. سیاستگذاری‌های غلط در امر فیلترینگ موجب نارضایتی کاربران می‌شود و مشکلات فنی و تصمیم‌گیری‌های نامناسب در جهت فیلتر کردن سایت‌ها مانع از جریان یافتن صحیح اطلاعات می‌شود. چیزی که بیش‌تر در ایران موجب نارضایتی شده فیلتر کردن اشتباهی سایت‌ها است که هر از گاهی اتفاق می‌افتد و البته سعی می‌شود که به سرعت برطرف شود ، اما موجب خسارت‌های زیادی به صاحبان این سایت‌ها می‌شود و دسترسی به اطلاعات مورد نظر کاربران را با مشکل مواجه می‌کند که این امر مانع از گسترش آی‌تی و وبلاگنویسی می‌شود و روند تبادل اطلاعات نیز دچار مشکل می‌شود.
کوتاه‌شده‌ی این گفت‌وگو در دوم دی‌ماه 1386 در خبرگزاری ایسنای زنجان منتشر شده بود.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر