اماكن و جاذبه‌های باستانی و تاریخی استان زنجان
محمد فتحی‌اصل
ب. شهرستان ایجرود
شهرستان ایجرود یكی از شهرستان‌های تازه تأسیس شده‌ی استان زنجان، در قسمت جنوب غربی استان واقع شده است. این شهرستان شامل دو بخش مركزی و حلب و یك نقطه‌ی شهری به نام زرین‌آباد می‌باشد.
در این منطقه كه استقرار یكجانشین متعلق به اواخر هزاره‌ی چهارم و اوایل هزاره‌ی پنجم قبل از میلاد شناسایی شده است، آثار تاریخی و باستانی مهم و قابل توجهی ندارد.
تنها اثر باستانی این شهرستان مسجد جامع قلابر است كه در صورت مرمت و توجه به آن می‌تواند مورد توجه مسافران و ایرانگردان قرار گیرد.
مسجد جامع قلابر
روستای قلابر در 52 كیلومتری جنوب زنجان واقع شده است. در این روستا آثاری از قلعه‌ی زیبایی در بالای كوه مشرف بر روستا دیده می‌شود. در دامنه‌ی غربی این ارتفاعات، تل تاریخی مسجد جامع قلابر واقع است. این تل تاریخی با همكاری روستاییان محلی مورد حفاری قرار گرفته و مجموعه‌ی بسیار ارزشمندی از دل خاك نمایان گردیده است. این مجموعه از یك مسجد و یك خانقاه كه احتمالاً تا ارتفاع 5/1متری از سنگ نوع تراورتن نامرغوب است و در منتهاالیه آن كتیبه‌ای به خط متمایل به نسخ در دورتادور مسجد به نظر می‌رسد.
محراب مسجد تماماً از سنگ سفید بوده و اسماء الله و ائمه‌ی اطهار و كلمه‌ی فاطمه همراه با نقوش اسلیمی درون آن حكاكی شده است.
ج. شهرستان خدابنده
شهرستان خدابنده در قسمت جنوبی استان زنجان واقع شده است. در این منطقه، ایلات خدابنده‌لو و افشار با اقوام بومی در هم آمیخته‌اند. و نیز در این منطقه دو شهر تاریخی سهرورد و سجاس قرار دارد كه مردان گرانقدری همانند شیخ شهاب سهروردی را پرورده است.
آثار تاریخی و باستانی این منطقه به جز چند مورد چندان قابل توجه نیست. از آثار باستانی آن می‌توان به نقوش حك شده در دیوارهای غار كتله‌خور اشاره كرد كه شرح آن در بخش جاذبه‌های طبیعی استان آمده است. آثار تاریخی خدابنده عبارتند از:
بقعه‌ی قیدار نبی
بنای بقعه متعلق به قیدار بن اسماعیل بن ابراهیم (علیه السلام) از پیامبران است. این مسأله با استشهاد 65 نفر از علمای طراز اول مورد تأیید قرار گرفته و بدین ترتیب شایعه‌ی اختصاص بنا به قبر بلغار خاتون زن غازان‌خان مغول مردود می‌باشد.
در كتاب «جلالیون» تألیف محمدباقر مجلسی، شجره‌ی قیدار نبی به ابراهیم و آدم (علیه السلام) نسبت داده شده است. این بنا ابتدا بر روی سه ردیف سنگ سبز تراشیده از آجر ساخته شده است. دورتادور بنا تا ارتفاع یك متری با كاشی‌های شش‌گوش، به رنگ فیروزه، بنفش، سیاه و سفید پوشیده شده و بر فراز گنبد دو جداره نشسته است. تركیب كلی تزئینات از موتیفی به نام شمسه از وسط عرقچین سقف با كاربندی زیبایی منشعب شده و این كاربندی به نوبه‌ی خود، تصاویر را محدود نموده است. گچ‌بُری‌ها از گل و بوته، لچك و ترنج، تصویر خیالی ملائك، درخت تزئینی كه همان درخت معروف زندگی است، همراه با پرندگان زیبا طراحی شده است.
تزئینات بنا با توجه به سبك گچ‌بُری‌ها و مفاهیم تصاویر مربوط به دوره‌ی صفویه است. بدین ترتیب، ساختمان بقعه در سال 719 احداث و گنبد بنا در سال 751 اجرا گردیده و گچ‌بری‌ها در قرن 11هجری قمری ساخته شده است. گنبد این بنا در عین سادگی بسیار جالب و به سبك خاص و از نوع گنبدهای زنگوله‌ای است. ضریح قیدار نبی به طرز زیبایی از چوب گردو ساخته شده و تزئیناتی شامل طرح‌های هندسی و گل و بوته در آن حكاكی شده است.
مسجد جامع خدابنده (قیدار) در ضلع شرقی بقعه در سال 1321 در دوران محمدعلی شاه قاجار ساخته شده است این مسجد به سبك مساجد شبستانی اجرا گردیده و عرقچین گنبد بر ستون‌های سنگی نشسته. آجركاری شبستان به شیوه‌ی بسیار عالی طراحی گردیده است.
این مسجد دارای یك سردر و دو مناره به سبك بناهای دوران قاجاریه است. در ضلع غربی مسجد 8 واحد حجره، جهت تربیت طلاب علوم دینی اختصاص یافته است.
مسجد جامع سجاس
مسجد جامع سجاس در 12 كیلومتری شمال غربی شهرستان خدابنده قرار دارد. این اثر تاریخی مربوط به دوره‌ی سلجوقیان می‌باشد. آثار و بقایای این شهر كوچك بیانگر عظمت آن در دوره‌های مختلف اسلامی است.
مسجد جامع سجاس را می‌توان یكی از آثار برجسته‌ی منطقه دانست. این مسجد به سبك مسجد شبستانی ساخته شده و بنای موجود شبستان دارای گنبدی است كه به سبك چهار طاقی احداث گردیده است. این مسجد از آجرهای به ابعاد 5×21×21سانتی‌متر ساخته شده است. گنبد این مسجد كه از نوع گنبدهای یك پوششی است با آجر اجرا شده و تزئینات آن منحصراً به نقش ستاره‌ی ایرانی [1] محدود بوده كه از آجر پدیدار گشته است.
این مسجد از نظر گچ‌بری و كتیبه‌ها بسیار ارزنده و قابل توجه است و چهار كتیبه در آن به چشم می‌خورد. این كتیبه‌ها از نظر سبك و تكنیك گچ‌بری، با كتیبه‌های مساجد جامع اصفهان، قزوین و قروه قابل مقایسه است. با توجه به آثار به جای مانده، این مسجد متعلق به اوایل قرن پنجم هجری قمری است.
قبرستان تاریخی سجاس كه به قبرستان شهدا معروف گردیده در منتهاالیه شهرك سجاس قرار گرفته است. این قبرستان جایگاه پیكر شهدایی است كه شرافتمندانه با قداره‌بندی مغولی جنگیده و مظلومانه به شهادت رسیده‌اند. سنگ قبرهای این شهدا كه مزین به نقوش اسلیمی، درخت زندگی، طرح‌های هندسی، اسماء الله و سوره‌های قرآنی به خط كوفی، نسخ و ثلث است، حجاری شده‌اند. وجود تپه‌ها و آثار تاریخی فراوان در این منطقه مطالعات و بررسی‌های باستان‌شناسی را ضروری می‌نماید.
تپه‌های سعیدآباد
تپه‌های سعیدآباد (كرسف) در جنوب غربی سلطانیه واقع شده‌اند و مورد توجه بازدیدكنندگان از سلطانیه می‌باشد.
د. شهرستان خرمدره
شهرستان خرمدره با مركزیت شهر خرمدره در وسط شهرستان ابهر قرار دارد. این شهرستان با منطقه‌ی ابهر دارای تاریخ مشتركی است. در این منطقه اثر تاریخی قابل توجهی وجود ندارد.
پانوشت:
[1] ستاره‌ی پنج پر
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر