چگونه کتاب بخوانیم
جوزف برادسکی (برندهٔ جایزهٔ نوبل ادبیات
سال ۱۹۸۷) ترجمهٔ گلی امامی
راه پرورش دادن سلیقهٔ ناب در ادبیات «خواندن شعر» است. چنان‌چه
فکر کنید از روی تعصب حرفه‌ای حرف می‌زنم یا می‌خواهم از مصالح صنفم دفاع کنم، سخت
در اشتباهید. زیرا از آن‌جا که شعر متعالی‌ترین شکل بیان انسانی است، نه تنها دقیق‌ترین
و فشرده‌ترین نحوهٔ انتقال تجربهٔ انسان است، که بالاترین حد ممکن را برای هرگونه
عملکرد زبان‌شناسی نیز عرضه می‌دارد به خصوص بر صفحهٔ کاغذ.
هر چه بیشتر کسی شعر بخواند، تحملش در مقابل هر گونه اطناب کاهش
می‌یابد، چه در جلسات سیاسی باشد یا بحث‌های فلسفی، چه در تاریخ باشد یا مطالعات
اجتماعی و یا هنر رمان. سبک ناب در نثر همیشه در گرو دقت، سرعت و موجزگویی فشردهٔ
زبان شعر است. فرزند سنگ‌نوشتهٔ گور و لطیفه، شعر که در حقیقت میان‌بری است برای
رسیدن به هر موضوع قابل تصور، در قبال نثر معلمی است بی‌اندازه سختگیر. نه تنها قدر
و منزلت هر کلام را که الگوهای ذهنی افراد متلون‌المزاج، راه‌حل‌هایی برای ترکیب‌بندی
خطی، شگرد، حذف بدیهیات، تأکید بر جزئیات و شیوهٔ فرود از فراز را می‌آموزد.
از همه مهم‌تر، شعر در نثر آن میل به مابعدالطبیعه را به وجود
می‌آورد که یک اثر هنری را از یک کار ادبی صرف متمایز می‌کند. باید اعتراف کرد که
در این زمینهٔ خاص، نثر ثابت کرده است که شاگردی بس کاهل است.
اشتباه نکنید: قصد بی‌اعتبار کردن نثر را ندارم. واقعیت قضیه این
است که شعر به سادگی از نثر کهنسال‌تر است و از این رو فاصلهٔ طولانی‌تری را پیموده.
ادبیات با شعر آغاز شد، با آواز یک صحرانشین که به زمانی پیش‌تر از نوشته‌های خوش‌نشینان
برمی‌گردد. و اگر در جایی تفاوت میان شعر و نثر را به تفاوت میان نیروی هوایی و پیاده‌نظام
تشبیه کرده‌ام، پیشنهادی که اکنون عرضه می‌دارم، هیچ‌گونه ارتباطی با سلسله‌مراتب
یا خاستگاه‌های انسان‌شناسانهٔ ادبیات ندارد. تنها کاری که می‌خواهم بکنم این است
که عملی باشم و چشم و مغز شما را از مقادیر معتنابهی مواد چاپی بی‌استفاده محفوظ بدارم.
می‌توان گفت که شعر اصولاً به همین قصد ابداع شده چون مترادف با صرفه‌جویی است. بنابراین
کاری که باید کرد این است که روندی که در دوران دو میلیون سال تمدن ما رخ داده است
تکرار کنیم، حتی اگر به شکل کوچک‌شده‌اش باشد. از آن‌چه فکر می‌کنید آسان‌تر است،
چرا که حجم شعر به مراتب کمتر از نثر است. از آن گذشته، چنان‌چه شما به ادبیات معاصر
علاقه‌مند باشید کار شما خیلی آسان می‌شود. تنها کاری که باید بکنید این است که خود
را چند ماهی با کتاب‌های شعر شعرای زبان مادریتان مسلح کنید، ترجیحاً از اوایل نیمهٔ
قرن حاضر. حدس می‌زنم یک دوجین کتاب کم قطر بیشتر نخواهد شد، و با پایان تابستان شما
-یعنی سلیقهٔ ادبی شما- شکل فوق‌العاده‌ای پیدا خواهد کرد.
برگرفته از: کیهان فرهنگی، آبان ۱۳۶۸، شماره ۶۸
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر