تفتیش پیش از انتشار کتاب‌ها، جراید، نمایشنامه‌ها، و امثال آن‌ها، و نیز تفتیش نامه‌های خصوصی و جز آن‌ها قبل از رسیدن آن‌ها به مقصد، یا تفتیش نطق و بیان قبل از ایراد آن‌ها، به منظور حصول اطمینان از این‌که مندرجات آن‌ها مضر اخلاق عمومی یا منافع دولت یا دستگاه حاکمه نیست.
سانسور ممکن است به‌وسیله‌ی مقامات دولتی یا دینی و گاه به‌وسیله‌ی دسته‌ی مقتدر و متنفذی اعمال شود. از ایام قدیم، هرگاه حکومتی نشر عقیده‌ای را منافی مصالح یا قدرت و حیثیت خود تشخیص داده است در صدد جلوگیری از آن برآمده. در 399ق.م. حکومت آتن سقراط را به جرم ترویج بدبینی و فاسد کردن عقاید جوانان محکوم به مرگ کرد. امپراطوری روم، از عهد آوگوستوس، که در 27 ق.م. به فرمانروایی رسید، تا دوره‌ی قسطنطین (قرن 4ب.م)، نسبت به مبلغین ادیان مختلف با تساهل رفتار می‌کرد، ولی هر کس که از شناختن مقام الوهیت امپراطور سر باز می‌زد کشته می‌شد، و بسیاری از نوشته‌هایی که به قدرت امپراطوری روم خدشه وارد می‌ساخت از میان برده می‌شد.
در قرون وسطا کلیسای کاتولیک از نشر عقایدی که مخالف رویه‌ی آن بود جلوگیری می‌نمود، و همین‌که چاپ کتاب به میان آمد، هم کلیسا و هم حکومت‌های وقت تحصیل اجازه را برای چاپ کتاب‌ها متداول کردند. پس از نهضت اصلاح دینی در قرن 16م. و جدا شدن امور دولتی از کلیسا، صدور اجازه برای چاپ کتاب از کلیسا به دولت منتقل گردید. مدتی هم این اختیار در دست حکومت‌های وقت باقی ماند، تا این‌که درقرن 18م. آزادی نشر عقاید نخست در انگلستان و سپس در بسیاری از کشورهای برّ اروپا تأمین شد، و اخذ پروانه برای چاپ کتاب از میان رفت. پس از انقلاب فرانسه، آزادی نطق و بیان و انتشار کتاب و روزنامه در قوانین اساسی غالب کشورها تأمین گردید.
اکنون در همه‌ی کشورهای دموکراتی که قدرت حکومت متکی به اراده‌ی مردم می‌باشد، سانسور- جز در مواقع جنگ، آن هم بر طبق مقررات و قوانین مخصوص – معمول نیست، ولی در کشورهایی که حکومت‌های فردی برقرار است، به سبب آن‌که این حکومت‌ها، به جهت متکی نبودن به مردم، همواره ضعیف و زبون می‌باشند، سانسور جراید و نشریات رواج دارد.
اصولاً حکومت‌هایی که ذاتاً ضعیف هستند از نشر عقاید و نظریات مخالفین خود جلوگیری می‌کنند، و به‌طور کلی برقراری سانسور خود نشانه‌ی ترس و وحشت حکومت از ابراز عقیده‌ی مخالفین است.
دایرةالمعارف فارسی مصاحب، ص 1251
ویراسته و برگرفته از: این‌جا
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر